Kontynuując rozpoczęty wątek hodowli lasu i wykorzystania odnowień naturalnych w procesie jego odnawiania, rozpoczęty we wczesniejszym artykule, przedstawiamy Państwu kolejne etapy.

Dlaczego odnowienia naturalne są inicjowane przez chełmskich leśników? Oto  kilka ważnych aspektów na które warto zwrócić Państwa uwagę:

• zmieniające się w szybkim tempie warunki środowiskowe wymuszają niestandardowe sposoby postępowania przy odnawianiu lasu,
• pojawienie się urodzaju żołędzi przed rójką chrabąszcza majowego,
• znaczący  spadek populacji dzików w wyniku pojawienia się ASF,
• spadek podaży na wymagające prace, takie jak przygotowanie gleby czy sam proces sadzenia,
• konieczność ograniczania kosztów jakie generują sztuczne odnowienia.

Z uwagi na stale obniżający się poziom wody gruntowej, roczną ilość opadów, a co za tym idzie zmianę uwilgotnienia gruntu, konieczne są poszukiwania takich metod odnawiania lasu, które zapewnią młodemu pokoleniu drzewek właściwy rozwój. Można oczywiście minimalizować skutki suszy produkując sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym lub specjalnie je przygotowując na pogłębiający się brak wilgoci, ale o wiele lepszym sposobem jest wykorzystanie natury. Odnowienia powstałe w sposób naturalny są silniejsze, nie przeżywają szoku spowodowanego transportem sadzonek, oraz  są dostosowane do lokalnych mikro warunków siedliskowych. Nasiona skiełkowane w warunkach naturalnych, a co za tym idzie i siewki z nich powstałe, już na wstępie przeszły selekcję naturalną i utrzymały się tylko te najsilniejsze, które wygrały walkę z konkurencją. Doskonałym przykładem jest nasz podstawowy gatunek Dąb. Jest rzeczą niesamowitą , że w przeciągu   dwóch-trzech miesięcy od  skiełkowania  może  wytworzyć system korzeniowy o głębokości do pół metra. Natomiast przeciętna sadzonka wychodowana w szkółce dysponuje systemem korzeniowym znacznie krótszym, w pierwszym roku od posadzenia na uprawie leśnej jest w stanie szoku i trudniej jest jej przetrwać okresy suszy . Bardzo łatwo to zaobserwować w okresie letnim, gdy młode drzewka powstałe w sposób naturalny mają liście w dobrej kondycji soczyście zielone, a sadzonki wprowadzone sztucznie  w letnie upały z trudem opierają się wysokiej temperaturze. Nadleśnictwo Chełm podejmuje niestandardowe rozwiązania w trakcie wykonywania cięć odnowieniowych. Sposoby prowadzenia odnowień po cieciach prowadzonych zrębami zupełnymi  nie zawsze są skuteczne  w obecnej sytuacji anomalii pogodowych. Często uprawy liściaste założone na otwartych powierzchniach cierpią od nadmiernej insolacji. Zastosowanie cięć częściowych w różnych konfiguracjach i hodowla młodych drzewek pod okapem drzewostanu zabezpiecza przed nadmierną insolacją słoneczną. Opóźnia przesuszanie wierzchniej warstwy gleb przed szybką utratą wilgoci. Unikanie schematyzmu, dostosowanie cięć do konkretnych warunków panujących na poszczególnych pozycjach  stwarza korzystniejsze warunki rozwoju dla młodego pokolenia lasu. Wszystkie działania nieszablonowe sankcjonują „Zasady Hodowli Lasu” wprowadzone do stosowania Zarządzeniem nr 53 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 21 listopada 2011 r.

Kolejne zagrożenie dla pojawiających się siewek stanowią masowo występujące pędraki chrabąszcza majowego. Żerując w glebie na korzonkach młodych drzewek skutecznie ograniczają ich liczebność. Rozwój pędraków w glebie  trwa cztery lata, a kilkuletnie pędraki są w stanie całkowicie zniszczyć całe połacie młodych drzewek. Wiosną,  gdy pojawiały się siewki młodych drzewek jednocześnie trwała masowa rójka chrabąszcza. W 2019 roku Nadleśnictwo chemicznie zwalczało osobniki dorosłe nie dopuszczając do ponownego rozwoju nowej generacji. Wykonany zabieg ograniczy na kolejne cztery lata zagrożenie ze strony pędraków.

Powstanie odnowień naturalnych dębu mimo urodzaju nasion może być skutecznie ograniczone przez dziki. Żołędzie dla dzików to ważny składnik diety, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Paradoksalnie wystąpienie ASF-u w populacji dzików przyczyniło się do większej możliwości wykorzystania odnowień naturalnych, bez konieczności kosztownych grodzeń.

W zmieniającym się ciągle rynku pracy coraz trudniej o pracowników fizycznych i to takich, którzy z należytą starannością i wiedzą posadzą sadzonki podczas prac odnowieniowych. 

Należy mieć świadomość, że sztuczne odnowienie jednego hektara lasu to koszt około 6 tys. zł, na który składają się koszty wyhodowania sadzonek, ich transportu na odnawianą powierzchnię, przygotowanie gleby ciężkim sprzętem ciągnikowym czy w końcu same koszty sadzenia. Wykorzystując odnowienia naturalne leśnicy odnawiają las przy pomocy natury i trochę na jej koszt.

  To miejscowy leśnik najlepiej wie, kiedy występują lata nasienne i jak obfite owocowanie się zapowiada. Jedne  gatunki wydają nasiona co roku inne nawet co 5-6 lat. Trzeba uważnie śledzić zmiany zachodzące w lesie, żeby we właściwym czasie wytypować drzewostany już dojrzałe do wymiany pokoleniowej w sposób naturalny. Postępowanie takie nie powoduje powstawania wielkich powierzchni zrębowych, nie powoduje zachwiania warunków wodnych i jest procesem jak najbardziej zbliżonym do tego co zrobiłaby natura sama, bez naszej ingerencji. Działanie leśnika ukierunkowane jest tylko na inicjowanie obsiewu pożądanych gatunków w drzewostanach dojrzałych do wyrębu, czyli na współdziałanie z naturą i na jej warunkach. Proces takiego odnowienia wymaga ciągłego śledzenia zmian jakie zachodzą na powierzchni tak odnawianej, reagowanie na zagrożenia i ograniczanie zjawisk niekorzystnych. Prowadzenie takich odnowień wymaga od leśnika ogradzania ich w miejscach najbardziej narażonych na zniszczenia przez zwierzynę oraz dokonywania pielęgnacji mającej na celu usuwanie gatunków zbędnych lub krzewów nadmiernie ocieniających takie odnowienia.

Kumulacja wielu czynników  i uwarunkowań  może skutkować powodzeniem podjętych przez hodowcę działań  w wyniku czego powstają  odnowienia naturalne o odpowiednich parametrach.

Podczas spacerów po lesie można uważniej przyglądać się temu co robią leśnicy, podpatrywać jaki jest np. cel w rozrzedzeniu jakiegoś fragmentu drzewostanu i łaskawym okiem rzucić na połać gęsto odnowioną jaworem, dębem, sosną czy czereśnią.

Naturalne odnawianie lasu idealnie wpisuje się w zrównoważoną gospodarkę leśną. Drzewostany powstające w ten sposób są różnorodne  pod względem gatunkowym, nie tworzą monolitów i lepiej znoszą czynniki stresujące.

Przedstawiamy Państwu kilka zdjęć takich odnowień.  Między innymi leśnik z dumą prezentujący młode drzewko  czereśni ptasiej wyhodowane w sposób naturalny, w jej naturalnym środowisku.

Sposoby przygotowania powierzchni pod odnowienia naturalne
 

pod odnowienie sosnowe	pod odnowienie dębowe

	Odnowienie naturalne dębowe 2 letnie - wczesna wiosna.
Odnowienia naturalne sosny
Odnowienie naturalne sosny 2 letniej - obsiew boczny przy rębni IB
	System korzeniowy siewki cztero miesięcznego dębu
Odnowienia naturalne czereśni ptasiej w zmieszaniu drobnokępowym na powierzchni sztucznie odnowionej dębem
	Odnowienie jaworowe - gatunek domieszkowy - płaty w zmieszaniu drobnokępowym

	2 letnie odnowienie dębowe na gniazdach rębni IIIB
Nalot dębowy
	Drzewostan dębowy po częściowych cięciach odsłaniających
2-letnie odnowienie dębowe w najkorzystniejszych warunkach siedliskowych
	Odnowienie naturalne sosny na powierzchni odnowionej sztucznie dębem